Διδάσκοντας λογοτεχνία...

«Τα τρία Τ της επιτυχίας: 

Ταλέντο, Τόλμη, Τύχη.» 

Οδ. Ελύτης

Ήρθε και για μένα η στιγμή που τόσο επιθυμούσα: να διδάξω λογοτεχνία. Το τμηματάκι μου φέτος, στο κοινωνικό φροντιστήριο, αριθμεί προς το παρόν 4 παιδάκια.

Η λογοτεχνία κατεύθυνσης φαντάζει βουνό στα άμαθα μάτια των εφήβων καθώς ξαφνικά στην τρίτη λυκείου υποχρεώνονται να μάθουν όλες εκείνες τις έννοιες που εύκολα παραμέριζαν με τις «ευχές» των δασκάλων και του εκπαιδευτικού συστήματος, στα Κείμενα της γενικής παιδείας των προηγούμενων χρόνων. Και τους φαίνεται η λογοτεχνία ανιαρή κι ας είναι στην καλύτερη ηλικία για να εκφραστούν μέσω αυτής.

Αν μπορούσαν οι υπεύθυνοι να κατανοήσουν πόσο ενδιαφέρουσα είναι η λογοτεχνία ίσως να της έδιναν τον χώρο και τον χρόνο που χρειάζεται για να αποδείξει τη γοητεία της. Ένας πίνακας, σκόρπιοι στίχοι και μια απέραντη συζήτηση με διακριτικά όρια. Το μυαλό του παιδιού που μεγαλώνει κρύβει μαγικές λύσεις για τη ζωή και τα προβλήματά της που αν εκφραστούν θα αποτελέσουν ένα σημαντικό λιθαράκι για την καλυτέρευση του κόσμου μας. Η έκφραση αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω της λογοτεχνικής παραγωγής ή ερμηνείας.

Από την άλλη δεν αγαπούν όλοι οι καθηγητές τη λογοτεχνία, όπως δεν αγαπούν όλοι τα λατινικά ή την άλγεβρα. Ωστόσο, αν στον κλάδο μας δίδασκε ο καθένας αυτό που αγαπάει, αυτό που καθρεφτίζει το πάθος στο βλέμμα του, τότε τα πράγματα θα ήταν λίγο καλύτερα. Έχω γνωρίσει τέτοιους εκπαιδευτικούς κι η μεταλαμπάδευση της γνώσης ήταν πιο εύκολη, πιο ομαλή. Έτσι εξάλλου κερδίζεται ένα κομμάτι ευτυχίας, από τη στιγμή που κάνεις το ταλέντο σου επάγγελμα.

Το δικό μου συναίσθημα κατά τη διδασκαλία της λογοτεχνίας είναι λιγάκι ρομαντικό (ακόμη τουλάχιστον). Η αίσθηση πως παίρνω τα παιδιά μου από το χέρι και ταξιδεύουμε στα μέρη που περιγράφουν οι συγγραφείς, είναι διάχυτη σε όποιον τύχει να μπει στην αίθουσα τη στιγμή εκείνη. Η αγωνία έχει βεβαίως κι εκείνη τη θέση της στο μυαλό μου, αλλά είναι μόνο για καλό.

Καλή μας αρχή λοιπόν, με την ευχή να μεταδοθεί η αγάπη μου για τη λογοτεχνία στα παιδιά αλλά και οι δικές τους σκέψεις σε μένα.
Καλή μας επιτυχία!!

«Η δύναμή σου πέλαγο κι θέλησή μου βράχος»

Δίνουμε Πανελλαδικές!

Δώσαμε Έκθεση!
Θυμάμαι τους καθηγητές να λένε ότι κάθε φορά που οι μαθητές τους δίνουν Πανελλαδικές είναι σα να ξαναγράφουν οι ίδιοι. Βέβαια όταν είσαι γ' λυκείου δεν το καταλαβαίνεις αυτό γιατί θεωρείς πως είσαι μόνος, όσο κι αν σε υποστηρίζουν.

Τώρα που κι εγώ έχω ένα μαθητή στη γ' λυκείου -τον πιο αγαπημένο μου για φέτος- νιώθω αν όχι την ίδια αγωνία τότε παρόμοια με εκείνη που είχα όταν έγραφα κι εγώ. Δώσαμε Έκθεση και τώρα αναμένουμε τα αποτελέσματα. Περίμενα τη δημοσίευση των θεμάτων κι ευχόμουν να μην αγχωθεί, να μη θολώσει. Όταν πια βγήκαν τα θέματα άρχισα να αγωνιώ για τα τυχόν λάθη που θα μπορούσε να κάνει γνωρίζοντας τις αδυναμίες του. Από την άλλη χαμογελούσα στη σκέψη ότι αυτό το είπαμε κι εκείνο το είχαμε τονίσει. Κατέληγα πάντα με ένα «μακάρι να γράψει!».

Είναι μοναδική εμπειρία να δίνει ο μαθητής σου εξετάσεις, τουλάχιστον για μένα που ήταν κάτι το πρωτόγνωρο. Ύστερα από το τελευταίο μας μάθημα ένιωσα ένα παράξενο κενό.
Ξεχώρισα αυτό το παιδί γιατί είχε την ικανότητα να με κοιτάζει μέσα στα μάτια ακόμη κι αν είχε περάσει την πιο δύσκολη μέρα. Συχνά μου άνοιγε την ψυχή του κι εγώ χαιρόμουν να ακούω τις σκέψεις, τα όνειρα, τους προβληματισμούς του και καμιά φορά να του λέω τη γνώμη μου. Ωστόσο, δε μπορώ να πω ότι ήταν ο πιο επιμελής μαθητής που είχα αλλά ύστερα από μια κουβέντα που κάναμε τον είδα να προσπαθεί τη στιγμή που οι υπόλοιποι αποφάσισαν να τα παρατήσουν. Η χημεία μας ευδοκίμησε.

Το πιο όμορφο όμως της όλης υπόθεσης είναι πως τα μαθήματα έγιναν σε εθελοντικό πλαίσιο και δεν ένιωσα στιγμή δείγμα αχαριστίας από το συγκεκριμένο παιδί. Του αξίζουν τα καλύτερα και θα τα καταφέρει γιατί έχω πίστη στην ψυχική του δύναμη κι ευαισθησία.

Ανιδιοτελείς Άνθρωποι

«Εσύ δε θα μου πεις ευχαριστώ,

όπως δε λες ευχαριστώ στους χτύπους της καρδιάς σου

που σμιλεύουν το πρόσωπο της ζωής σου.

Όμως εγώ θα σου λέω ευχαριστώ

γιατί γνωρίζω τι σου οφείλω.»

Γ. Ρίτσος

Συναντάω Ανθρώπους. Εκεί που καμιά φορά απελπίζομαι και χάνω την εμπιστοσύνη μου στην ύπαρξη τέτοιων Ανθρώπων, εκείνοι εισέρχονται με καλοσυνάτο θράσος στη ζωή μου. 

Με το μεγαλείο της ψυχής τους φωτίζουν τον δρόμο μου. Είναι συγκινητικό αν σκεφτείς πόση ανιδιοτέλεια ξεχειλίζουν κι έπειτα είναι παρηγορητικό να σκέφτεσαι πως ανάμεσα στο πλήθος «που τους ρημάζει η τρομερή ευκολία»  εκείνοι αποτελούν παραδείγματα για όλους μας.

Εν τέλει, ο εθελοντισμός δεν είναι τι προσφέρεις αλλά τι λαμβάνεις. Κι αλήθεια τα δώρα είναι πολλά κι ανεκτίμητα! Ένα μεγάλο ευχαριστώ στους Ανθρώπους που οργάνωσαν το συγκεκριμένο εγχείρημα και που είχα την τιμή να μπω στην «οικογένεια» αυτή η οποία μου δίδαξε πολλά περισσότερα από όσα νόμιζα. Επιπλέον νιώθω ειλικρινή θαυμασμό απέναντί τους διότι συνεχίζουν με ταπεινοφροσύνη  τις ποικίλες δράσεις τους δίχως καμία χρηματική ενίσχυση από πολιτικές ή άλλες ομάδες. 

Μόλις διαπίστωσα πως είναι λίγες οι λέξεις για να περιγράψω το φως που αντίκριζα όλη τη χρονιά στο βλέμμα τους και που με γέμιζε με θάρρος κι αλήθεια.

Δείξον ημίν και την ένδοξον σου ανάστασιν

«Κει στο πλάγι δαγκάναν οι οχτροί σου τα χείλη…

Δολερά ξεσηκώσανε τ’ άγνωμα πλήθη 

κι όσο ο γήλιος να πέσει και νά ’ρθει το δείλι,

το σταυρό σου καρφώσαν κι οχτροί σου κι οι φίλοι»

Κ. Βάρναλης

Οι δύο λαμπάδες που έφτιαξαν και μου δώρισαν
οι υπεύθυνοι από τα δύο εθελοντικά
προγράμματα που συμμετέχω.
Συγκίνηση κι ευγνωμοσύνη.

Τη χθεσινοβραδινή λειτουργία της Σταύρωσης, αν και μεγάλη σε έκταση, τη θεωρώ μία από τις καλύτερες στιγμές του εκκλησιασμού. Η τρεμάμενη από συγκίνηση φωνή του ιερέα μας που έχω συνδέσει από μικρή στο μυαλό μου με τη στιγμή της περιφοράς του Σταυρού, η ανατριχιαστική ηχώ από τους χτύπους στο μάρμαρο ως αναπαράσταση των καρφιών που κάρφωσαν στον Ιησού, η όλη ατμόσφαιρα, τα φώτα που σβήνουν, κάτι λιγοστά κεριά, η σιωπή, η συγκίνηση και τα όμορφα ποιητικά λόγια που ακούγονται κάνουν εκείνες τις στιγμές μοναδικές. Νομίζω πως αξίζει έστω και μία φορά να παραβρεθεί κάποιος τη Μεγάλη Πέμπτη στην εκκλησία, ίσως όχι από την αρχή, ίσως όχι μέχρι το τέλος αλλά τουλάχιστον όταν "βγαίνει" η Σταύρωση.

Για να είμαι ειλικρινής φέτος έτυχε να διαβάσω τα ακριβή λόγια που λέγονται κατά την περιφορά του Σταυρού και θαύμασα την ποιητικότητά τους. Σας τα παραθέτω με ευχές για καλή Ανάσταση, καλό Πάσχα σε εσάς και τους αγαπημένους σας, με φώτιση και υγεία, με πρόοδο και λίγη παραπάνω κριτική σκέψη για όσα συμβαίνουν σε εμάς και τους γύρω μας.

«Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας
Στέφανον ἐξ ἀκανθῶν περιτίθεται ὁ τῶν ἀγγέλων Βασιλεύς.
Ψευδῆ πορφύραν περιβάλλεται ὁ περιβάλλων τὸν οὐρανὸν ἐν Νεφέλαις.
Ῥάπισμα κατεδέξατο ὁ ἐν Ἰορδάνῃ ἐλευθερώσας τὸν Ἀδάμ.
Ἥλοις προσηλώθη ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας.
Λόγχῃ ἐκεντήθη ὁ Υἱὸς τῆς Παρθένου.
Προσκυνοῦμεν σου τὰ πάθη, Χριστέ.
Δεῖξον ἡμῖν καὶ τὴν ἔνδοξόν σου ἀνάστασιν».

Πρώτη φορά σε τμηματάκι

«αὐτὰ εἶναι τὰ μαθήματα, ὁποῦ τοὺς δίνετε, καὶ θέλετε νὰ τοὺς φωτίσετε!
τόσο κάνει νὰ τοὺς φωτίσετε μὲ μία φούχτα στάχτη στὰ μάτια! (...)

Εἶναι δύο φλόγες, διδάσκαλε, μία στο νοῦ, ἄλλη στὴν καρδία, ἀναμμένες ἀπὸ τὴ φύσι εἰς κάποιους ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι εἰς διάφορες ἐποχὲς διαφορετικὰ μέσα μεταχειρίζονται γιὰ ν᾿ ἀπολαύσουν τὰ ἴδια ἀποτελέσματα.»

Δ. Σολωμός ("Διάλογος")

«Ωραία τα λέτε, με τρόπο που μας δίνετε να τα καταλαβαίνουμε», μου λέει τις προάλλες μια μαθήτριά μου κι εγώ έλαμψα μέσα μου αν και με κατέβαλε μια δόση καχυποψίας. Εξάλλου η βασική μου έγνοια είναι πόσο καλά μεταδίδω στα παιδιά τη γνώση και κατά πόσο εκείνα την εκλαμβάνουν αφού πρώτα την περάσουν από το κόσκινο της κρίσης τους.

Για εμάς που αγαπήσαμε λίγο παραπάνω τα Νεοελληνικά μαθήματα από κάποιους άλλους, που δεν τα διδαχθήκαμε απλά αλλά μάθαμε να κρίνουμε πριν δεχτούμε και να αποκτούμε δική μας άποψη, το μόνιμο άγχος μας είναι πώς να μάθουμε στα παιδιά να σκέφτονται και να αμφισβητούν. Συχνά οι γονείς μας λένε να τους λύσουμε τις ασκήσεις κι άλλοτε να τα διατυπώσουμε όπως τα θέλει η καθηγήτρια στο σχολείο. Το πλήγμα στην εκπαίδευση είναι αυτή η στείρα παπαγαλία που αντί να ελαττώνεται σε κάθε αλλαγή του συστήματος, συνεχώς αυξάνεται.

Για εμάς που αγαπάμε λίγο παραπάνω τα Νεοελληνικά η κατάσταση αυτή είναι αβάσταχτη. Επιπλέον, είναι λυπηρό να βλέπεις στα μάτια του παιδιού τη σκέψη που δεν το αφήνουν να εκμεταλλευτεί. Τα παιδιά περιμένουν στο μάθημα την πολυπόθητη ερώτηση για να πούνε τη γνώμη τους και τότε τα μάτια τους αστράφτουν και οι λέξεις βρίσκουν μια όμορφη σειρά για να πούνε αυτό που θέλουν. Ανήσυχα στην αρχή μα αν σε δουν να γνέφεις συνεχίζουν αδιαφορώντας για τα σωστά της ύλης. Και πώς να τους πεις ότι κάνουν λάθος μόνο κ μόνο γιατί δεν αναφέρουν όσα θέλει το Υπουργείο;

Η πολύ μικρή μου εμπειρία δε μου αφήνει να βγάζω βιαστικά συμπεράσματα αλλά από τις μεγαλύτερες χαρές του μαθήματος πρέπει να είναι η στιγμή κατά την οποία οι μαθητές λένε κάτι άλλο από αυτό που λες εσύ και είναι ομοίως σωστό. Αυτό το όμορφο ξάφνιασμα καθώς έχεις συγκεντρώσει όλη σου τη σκέψη στα λόγια τους και διαπιστώνεις πως έχουν δίκιο. Ακόμη και να μην έχουν όμως μπορείς κάπως να τους κατευθύνεις, αρκεί που προσπάθησαν να κρίνουν με τις εμπειρίες τους άλλοτε επιπόλαια κι άλλοτε προσεκτικότερα.

Με σταθερά βήματα ανακαλύπτω τις μικρές χαρές της διδασκαλίας ανάμεσα στις δυσκολίες. Τα παιδιά, οι πιο αυστηροί μας κριτές, σε κοιτάζουν αρχικά με ψυχή δύσπιστη και κάθε φορά η πρόκληση δεν είναι απλώς να τους διδάξεις την ύλη αλλά να γίνεις έστω και για λίγο ένα όμορφο κομμάτι της καθημερινότητάς τους. Έφηβοι με μεγαλύτερη αυτοσυγκράτηση ή με λιγότερη πειθαρχία που αναπαράγουν συχνά την παλιομοδίτικη πεποίθηση ότι τα φιλολογικά είναι βαρετά κάτι που είναι στο χέρι μας να το διαψεύσουμε και να το ανατρέψουμε.
Η πρώτη μου φορά στο μικρό μας τμηματάκι ξεκίνησε καλά αλλά έχουμε ακόμη πολλή δουλειά τόσο σε επίπεδο γνωστικό όσο και ψυχικό κάτι που όμως δε μου στερεί τον ενθουσιασμό.

«Μόνος σου κάνεις την ελπίδα φωνή

μα δε την αφήνεις αλήθεια να λέει

σπάει η καρδιά σου σε κομμάτια γυαλί

αδειάζει το σώμα μα ακόμα αναπνέει»

Φιλοσοφώντας στη Βιβλιοθήκη

«Ο μόνος τρόπος για να ξαναπάρουμε τη ζωή μας σωστά είναι να τη μάθουμε από το αλφαβήτα, μαζί με κάποιον που δεν ξέρει τίποτα. Μ' ένα παιδί. »

Στρ. Τσίρκας

Παγκόσμια ημέρα φιλοσοφίας σήμερα και βρήκα τους μικρούς μου φίλους συγκεντρωμένους στη δημόσια βιβλιοθήκη  αναμένοντας την έναρξη της σχετικής εκδήλωσης. Ως εθελόντρια (ξέρω τι σκέφτεστε μήπως το έριξα πολύ στον εθελοντισμό; ό,τι κάνει κανείς όλο και κάτι κερδίζει από αυτό, θα σας έλεγα) αναλαμβάνω κι εγώ ενεργό ρόλο στις εκδηλώσεις που διοργανώνουμε στο Παιδικό Τμήμα κάθε Δευτέρα για τα παιδιά άνω των επτά.

Σήμερα διαβάσαμε ένα βιβλίο σχετικό με τη φιλοσοφία και ακούσαμε τόσο τις σκέψεις όσο και τις «φιλοσοφικές» ερωτήσεις των παιδιών. Έπειτα έγινε αντιληπτό μέσα από παιχνίδια και ζωγραφιές πως όσα διαβάσαμε στο βιβλίο γίνονται καθημερινά πράξη αλλά δεν τα παρατηρούμε.

Κοίταζα τα παιδιά και άκουγα τις απόψεις τους που άλλοτε διατύπωναν με ενθουσιασμό πιστεύοντας πως έχουν τα δίκια όλου του κόσμου κι άλλοτε με δισταγμό περίμεναν μια ώθηση, μια προτροπή για να σιγουρευτούν. Τις περισσότερες φορές οι σκέψεις τους έρεαν σε λέξεις αυθόρμητα με περισσότερη συνοχή από τους μεγαλύτερους και με λιγότερη από τα μικρότερα της παρέας μας.

Συχνά στις εκδηλώσεις μας πιάνω τον εαυτό μου να χαμογελά και να θαυμάζει τις ενέργειες ή τα λόγια των παιδιών που ξέρουν πάντα να σε ξαφνιάζουν ευχάριστα. Κάπως έτσι εξοικειώνομαι και γω με τους μικρούς μου φίλους όπως και αυτοί μαζί μου. Βλέπω πως έχουν αποκτήσει περισσότερο θάρρος μαζί μου τώρα, ύστερα από μερικές συναντήσεις μας και δεν μπορώ παρά δηλώνω περήφανη για τη συμπάθεια που δείχνουν προς το πρόσωπό μου. Αυτό το δηλωτικό «εγώ θέλω να κάτσω δίπλα από την κυρία ....!» αποτύπωσε στα χείλη μου ένα σταθερό χαμόγελο σήμερα.

Εν τέλει, ποτέ δεν έκρυψα πως θεωρώ δύσκολη την επαφή με τα μικρά παιδιά αλλά όταν αυτή επιτευχθεί και ευδοκιμήσει τότε είναι μοναδικά τα οφέλη που σου προσφέρονται. Οπότε ναι! Θα συμφωνήσω με την προαναφερθείσα άποψη του Τσίρκα.


σημ: Ευχαριστώ την Αγριμιώ που με έπεισε να επιμείνω λίγο παραπάνω σε αυτή μου την κίνηση, τη στιγμή που προβληματιζόμουν με τη στάση κάποιας εθελόντριας που υποψιάζομαι πως δεν της γεμίζω το μάτι, γιατί τελικά κατάλαβα πως οι υπόλοιποι "συνάδελφοι" είναι εξαιρετικοί και φιλικότατοι.